Badania krwi - jak się przygotować, czego unikać?
Badania krwi to jedne z najczęściej wykonywanych procedur medycznych. Od ich wyniku zależy postawienie odpowiedniej diagnozy, monitorowanie skuteczności leczenia. Ponieważ wiele czynników wpływa na uzyskany wynik, należy zadbać o odpowiednie przygotowanie do badania krwi.
Istotne znaczenie może mieć dieta, stosowana suplementacja, wysiłek fizyczny czy obecność infekcji. Czego unikać przed badaniem krwi? Jak się przygotować do badań?
Ogólne zasady przygotowania do badań krwi
Ponieważ we krwi oznaczane jest wiele parametrów, różne mogą być szczegółowe wymagania dotyczące przygotowania do poszczególnych testów. Dokładne informacje na ten temat można uzyskać w laboratorium, w którym mają być wykonane poszczególne testy.
Ponadto opracowane bardzo ogólne wytyczne, które dotyczą większości badań, a ich przestrzeganie ma kluczowe znaczenie dla wyeliminowania zafałszowanych wyników.
Najważniejsze zalecenia przed badaniem krwi są następujące:
- pobranie krwi powinno mieć miejsce w godzinach porannych, między godziną 7 a 10
- na badanie należy zgłosić się na czczo, po co najmniej 12 godzinach od spożycia ostatniego posiłku w dniu poprzednim
- przed badaniem można wypić szklankę wody, natomiast odradzane jest przyjmowanie innych płynów
- w dniu poprzedzającym badanie należy stosować standardową dietę, unikając głodówek czy objadania się
- w dniu poprzedzającym badanie niewskazane jest spożycie alkoholu oraz intensywny wysiłek fizyczny
- wszelkie suplementy najlepiej jest odstawić na 2-3 dni przed badaniem
- jeśli stosowane są na stałe jakiekolwiek leki, dobrze jest skonsultować się z lekarzem czy laboratorium w kwestii możliwości ich zażycia przed badaniem
- odradzane jest wykonywanie badań krwi w przebiegu infekcji
Są to bardzo ogólne wytyczne, które mogą różnić się dla poszczególnych badań. Przykładowo — brak jest konieczności wykonywania na czczo takich badań jak markery nowotworowe czy przeciwciała. Jednak dobrze jest zastosować się do wymienionych ogólnych rekomendacji lub uwzględnić szczegółowe wytyczne, jakie laboratorium opracowało dla konkretnych badań.
Poniżej przedstawię bardziej szczegółowe omówienie dotyczące najczęściej powtarzanych zaleceń przed badaniami krwi.
Wpływ diety na wyniki badań krwi
Najważniejsze zalecenie związane z dietą przed planowanymi badaniami krwi dotyczy pozostawania na czczo. Termin ten oznacza, że odradzane jest spożywanie jakiegokolwiek posiłku rano, przed pobraniem krwi.
Unikać należy nawet żucia gumy, a także palenia papierosów. Co więcej, od ostatniego posiłku spożytego w dniu poprzednim powinno upłynąć minimum 12 godzin. Zabronione jest ponadto przyjmowanie jakichkolwiek płynów poza wodą niskozmineralizowaną.
Dopuszczalna jej ilość to maksymalnie szklanka, wypita na 30 minut przed badaniem. Dzień przed badaniem wskazane jest odpowiednie nawodnienie organizmu, czyli przyjęcie około 2-2,5 l płynów.
Pobieranie krwi do badań na czczo zalecane jest praktycznie przy każdym badaniu krwi. Co prawda istnieją takie parametry krwi, w których przypadku brak jest konieczności pozostawania na czczo. Ale ogólnie przyjęło się, że najlepiej jest stosować się do tego zalecenia w każdym przypadku.
Eliminuje to ryzyko pomylenia badań oznaczanych wyłącznie na czczo z tymi, które mogą być oznaczone o dowolnej porze. Ponadto często wykonywane jest kilka badań jednocześnie i jeśli choć jedno z nich wymaga pobrania krwi na czczo, konieczne jest przestrzeganie tego zalecenia.
Wspomnę w tym miejscu, które badania mogą być pobrane w dowolnych okolicznościach, bez względu na czas, jaki upłynął od ostatniego posiłku. Są to:
- CRP
- markery nowotworowe
- hemoglobina glikowana
- PSA
- badanie grupy krwi
- TSH i hormony tarczycy
- ASO
- przeciwciała antyTPO i antyTG
- IgE całkowite i specyficzne
- progesteron, testosteron, estradiol, DHEAS
Natomiast te badania, które bezwzględnie muszą być wykonane na czczo, gdyż przyjęcie posiłku może znacząco wpłynąć na wynik to:
- glukoza
- lipidogram
- próby wątrobowe
- elektrolity
- żelazo
- morfologia
W przypadku pozostałych parametrów krwi wpływ składników pokarmowych może być mniej istotny, niż dla tych wymienionych powyżej. Jednak mimo to warto zachować zasadę pobierania krwi na czczo.
O czym jeszcze należy pamiętać? W dniu poprzedzającym badanie dobrze jest zachować standardowy model żywienia. Niewskazane jest spożywanie obfitych, smażonych i ciężkostrawnych posiłków.
Z drugiej strony — niewskazane jest znaczne ograniczenie ilości spożywanych produktów czy poszczenie. Konieczne jest ponadto unikanie spożywania alkoholu.
Czy można brać suplementy przed badaniem krwi?
Stosowanie niektórych suplementów diety może mieć istotny wpływ na wyniki badań. Przede wszystkim — przyjęcie suplementu zawierającego związek aktywny, którego poziom ma być oznaczony, przyczyni się do zawyżenia wyniku.
Dotyczy to m.in. witamin, elektrolitów czy żelaza. Po drugie — spożywanie niektórych suplementów diety może wpływać na wartość prób wątrobowych. A po trzecie — niektóre składniki suplementów diety mogą ingerować w sam proces oznaczania wartości danego parametru, bez wpływu na jego realny poziom we krwi.
Aby uniknąć potencjalnego wpływu suplementów diety na wyniki badań, najlepiej jest uzyskać u lekarza prowadzącego lub w laboratorium szczegółowe informacje dotyczące tego, jakie suplementy można bez obaw stosować.
Jeśli brak jest takiej możliwości, wówczas najbezpieczniej jest zaprzestać suplementacji na minimum 2-3 dni przed planowanym pobraniem krwi. Ma to szczególne znaczenie w przypadku następujących suplementów diety:
- biotyna, która może zafałszować wyniki badań niektórych hormonów, np. TSH, insuliny czy hormonów płciowych
- składniki mineralne i elektrolity (np. magnez, żelazo, cynk), których suplementowanie jest odradzane przed oznaczeniem poziomu tych związków we krwi
- witaminy, np. witamina D, B12 czy kwas foliowy, których zażywanie może zawyżyć ich poziom we krwi
- ekstrakty roślinne, zioła i adaptogeny, które mogą przyczynić się do zwiększenia poziomu enzymów wątrobowych
- kreatyna, mogąca wpłynąć na wzrost poziomu kreatyniny we krwi
Jeśli badanie krwi wykonane zostanie bez przerywania suplementacji, należy zgłosić ten fakt lekarzowi, który ma zinterpretować wynik badania.
Jakie leki mogą zafałszować wyniki badań?
Ogólne zalecenie sugeruje powstrzymanie się od stosowania leków przed badaniem krwi. Jest to jednak jedynie sugestia, a dokładne informacje można uzyskać u lekarza prowadzącego. Na pewno odradzane jest przerywanie stosowania leków, które muszą być przyjęte o stałych porach.
Przykłady oddziaływania wybranych leków na określone parametry krwi to m.in.:
- wzrost poziomu glukozy podczas stosowania glikokortykosteroidów, kwasu acetylosalicylowego, niektórych leków moczopędnych
- obniżenie poziomu glukozy w efekcie stosowania leków przeciwnowotworowych czy leków blokujących receptory beta-adrenergiczne
- spadek liczby płytek krwi podczas stosowania niektórych antybiotyków, leków przeciwdrgawkowych czy moczopędnych
- zmiany w poziomie sodu podczas stosowania glikokortykosteroidów, leków moczopędnych czy doustnych środków antykoncepcyjnych
Warto wspomnieć o wyjątkowej sytuacji, jaką jest badanie poziomu leku we krwi. Wówczas konieczne jest oczywiście zażycie leku o określonej porze przed pobraniem krwi.
W którym dniu cyklu wykonać badania hormonalne?
Podczas oznaczania poziomu hormonów płciowych u kobiet należy zwrócić uwagę na to, w jakim momencie cyklu miesięcznego wykonywane są badania.
W sytuacji, gdy kobieta już nie miesiączkuje, czyli przeszła menopauzę, badania hormonów płciowych można wykonać w dowolnym momencie. Podobnie jest wówczas, gdy cykle miesięczne są nieregularne i trudno określić, kiedy przypadają kolejne jego fazy.
U regularnie miesiączkujących kobiet zalecany jest następujący schemat oznaczania poziomu hormonów płciowych:
- FSH i LH między 3 a 5 dniem cyklu
- estradiol między 3 a 5 lub 12 a 14 dniem cyklu
- progestron w 21 dniu cyklu
- prolaktyna w dowolnym dniu cyklu
- testosteron, androstendion i DHEAS w dowolnym dniu cyklu
W przypadku wspomnianej wcześniej prolaktyny należy pamiętać o kilku ważnych kwestiach. Wpływ na poziom hormonu mogą mieć takie czynniki jak intensywny wysiłek fizyczny, stosunek seksualny, niewystarczająca ilość snu czy stres. Aby uzyskać miarodajny wynik, konieczne jest zatem wykluczenie udziału tych czynników w dniu poprzedzającym badanie.
Warto poruszyć jeszcze jedną kwestię — jakich badań krwi lepiej unikać podczas miesiączki? Krwawieniu miesięcznemu może towarzyszyć zmiana wartości niektórych parametrów morfologii krwi, parametrów układu krzepnięcia, żelaza. W miarę możliwości dobrze jest zatem wykonać te badania poza miesiączką.
Czy infekcja wpływa na badania krwi?
Nawet lekkie przeziębienie może wpłynąć na wyniki niektórych badań. Najbardziej oczywisty jest wpływ jakiejkolwiek infekcji na wyniki morfologii. Do walki z drobnoustrojami chorobotwórczymi angażowane są komórki układu białokrwinkowego, zatem ich liczebność może się zmienić.
Można co prawda uwzględnić podczas interpretowania wyniku morfologi fakt obecności infekcji podczas pobrania próbki krwi, ale zmiany towarzyszące zakażeniu bakteryjnemu czy wirusowemu mogą wówczas maskować inne przyczyny nieprawidłowości w morfologii. Zatem dobrze jest - o ile to możliwe - unikać wykonywania morfologii w czasie infekcji.
Kolejne badania podlegające wpływowi infekcji to TSH, fibrynogen, ferrytyna, OB i CRP. Warto zatem przełożyć wykonanie tych badań krwi na okres najwcześniej 1-2 tygodni od przechorowania infekcji.
Używki a wyniki badań laboratoryjnych
Alkohol czy papierosy mogą zaburzać wyniki wielu parametrów krwi. Dotyczy to zwłaszcza takich parametrów jak:
- glukoza
- próby wątrobowe
- morfologia
- trójglicerydy
Aby uniknąć zafałszowania wyników badań, konieczna jest rezygnacja z sięgania po używki na 48 godzin przed planowanym podraniem krwi.
Wysiłek fizyczny i sen — o czym pamiętać przed badaniem krwi?
Odpowiedni rytm dobowy i optymalna ilość snu to filary naszego zdrowia. Przed pobraniem krwi warto zadbać o wyspanie się, optymalny czas snu to około 8 godzin. Chroniczne niedosypianie bądź jednorazowe "zarwanie" nocy przed pobraniem krwi może rzutowac na wynik niektórych parametrów, zwłaszcza glukozy, kortyzolu, prolaktyny, TSH czy lipidogramu.
Jeśli trudno jest zadbać o przespanie całej nocy, co ma miejsce np. podczas pracy zmianowej, wówczas priorytetem jest uwzględnienie pozostałych warunków odpowiedniego przeygotowania do badań krwi. A fakt niewyspania należy zgłosić lekarzowi podczas interpretowania przez niego wyników badania.
Aktywność fizyczna może wpływać na poziom glukozy, kortyzolu, kreatyniny, kinazy kreatynowej czy morfologii. Aby tego uniknać, wskazane jest unikanie aktywnośc fizycznej w dniu poprzedzającym badanie. Ponadto pobranie krwi powinno zastąpić po upływie około kwadransa spędzonego w pozycji siedzącej.
Jak przygotować dziecko do badania krwi?
Wszystkie powyższe zasady, dotyczące odpowiedniego przygotowania do badań krwi dotyczą także dzieci. Niewielkie odstępstwa pojawiają się w przypadku dzieci do 3 r.ż., w których przypadku trudno jest o pobranie krwi na czczo.
W przypadku niemowląt do ukończenia 1 r.ż. dopuszczalne jest spożycie posiłku na 30-60 minut przed badaniem. U nieco starszych maluchów, w wieku od 1 do 3 r.ż. możliwe jest natomiast spożycie posiłku maksymalnie do trzech godzin przed badaniem. Wyjątkiem jest badanie poziomu glukozy, które musi być wykonane na czczo.
Pobierz darmowego e-booka o diecie śródziemnomorskiej:
Komentarze0Dodaj komentarz