Rak płuc — badania przesiewowe, wskazania do badania, lista placówek

Rak płuc to jeden z najczęściej diagnozowanych nowotworów. Dotyczy głównie osób palących papierosy lub narażonych na tzw. bierne palenie. Podstawowe badanie przesiewowe to RTG klatki piersiowej, jednak ma ono ograniczoną wartość diagnostyczną.

Obecnie za polecane badanie uznaje się niskodawkową tomografię komputerową. Jej wykorzystanie w skriningu raka płuca uznawane jest za prawdziwy przełom. 

"Program badań w kierunku wykrywania raka płuca" utworzony przez Ministerstwo Zdrowia

Program obejmuje badania niskodawkowej tomografii komputerowej (NDTK) w grupie osób o podwyższonym ryzyku zachorowania na raka płuca. Ta metoda diagnostyczna uznawana jest za bardzo czułą i umożliwia detekcję nawet niewielkich guzków.

A wczesne wykrycie guza płuc redukuje ryzyko śmiertelności nawet o 20%. Takie dane najlepiej przemawiają za potrzebą odpowiedniej diagnostyki na jak najwcześniejszym etapie choroby.

Do udziału w badaniach kwalifikują się osoby skierowane przez lekarzy z ośrodków przesiewowych lub specjalistów podstawowej opieki zdrowotnej na podstawie ankiety kwalifikacyjnej.

Kto może wziąć udział w badaniu?

1. Osoby w wieku 55–74 lata, które:

• Palą papierosy i mają za sobą co najmniej 20 tzw. paczkolat (1 paczkorok to wypalanie paczki papierosów dziennie przez rok),
• Rzuciły palenie, ale minęło od tego maksymalnie niż 15 lat, a ich wcześniejsza konsumpcja papierosów wynosiła co najmniej 20 paczkolat.

2. Osoby w wieku 50–74 lata, które:

• Palą i mają na koncie co najmniej 20 paczkolat,
• Rzuciły palenie, ale maksymalnie 15 lat temu i ich wcześniejsza konsumpcja tytoniu była równa lub większa niż 20 paczkolat,

Dodatkowo spełniają co najmniej jeden z poniższych warunków:

• Były narażone na kontakt z niebezpiecznymi substancjami w pracy, takimi jak azbest, kadm, nikiel, chrom, krzemionka, spaliny diesla, dym ze spalania węgla kamiennego, sadzy,
• Miały kontakt z radonem,
• Chorowały na raka płuca, chłoniaka lub inne nowotwory zależne od palenia, np. raka pęcherza moczowego,
• Mają bliskiego krewnego (rodzica, rodzeństwo lub dziecko) chorego na raka płuca,
• Chorują na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) lub samoistne włóknienie płuc (IPF).

Krok po kroku, jak skorzystać z programu badań w kierunku wykrywania raka płuc

1. Wypełnij ankietę kwalifikującą do badania i dostarcz ją (osobiście lub za pośrednictwem poczty) do najbliższego ośrodka, który realizuje program. Listę podmiotów i wzór ankiety znajdziesz poniżej.

2. Wizyta kwalifikacyjna 

Po dostarczeniu ankiety do ośrodka personel medyczny skontaktuje się z Tobą telefonicznie, aby ustalić termin wizyty kwalifikacyjnej.

Na wizytę zabierz ze sobą dowód osobisty oraz — jeśli posiadasz — dokumentację medyczną. Podczas wizyty personel medyczny przeprowadzi z Tobą rozmowę na temat Twojego zdrowia oraz historii palenia. Jeśli spełniasz kryteria programu, zostaniesz skierowany na badanie niskodawkowej tomografii komputerowej (NDTK).

W większości ośrodków badanie odbywa się bezpośrednio po wizycie kwalifikacyjnej. Cała wizyta trwa około 15–20 minut.

3.  Badanie niskodawkowej tomografii komputerowej (NDTK)

Brak jest konieczności szczególnych przygotowań do badania. 

Podczas badania pacjent leży na stole, który przesuwa się do wnętrza skanera. Urządzenie wykonuje serię zdjęć rentgenowskich, które komputer łączy w trójwymiarowy obraz płuc. Dawka promieniowania używana w NDTK jest znacznie niższa niż w tradycyjnym badaniu tomograficznym, co czyni je bezpiecznym dla pacjenta. Ponadto brak jest konieczności użycia kontrastu. Badanie jest bezbolesne i trwa około 10 minut.

Po ocenie wyników przez specjalistę personel medyczny skontaktuje się z Tobą telefonicznie, aby ustalić termin wizyty wynikowej.

4. Wizyta wynikowa

Podczas wizyty wynikowej lekarz:

• Omówi wyniki Twojego badania.
• Jeśli brak jest jakichkolwiek zmian, poinformuje Cię o kolejnym badaniu zaplanowanym na przyszły rok.
• W przypadku wykrycia zmian wymagających dalszej diagnostyki zostaniesz skierowany/a do odpowiednich specjalistów.
• Jeśli tomografia wykryje inne choroby układu oddechowego lub krążenia, lekarz doradzi, jakie dalsze konsultacje ze specjalistami będą wskazane.
• Udzieli Ci porad, jak skutecznie rzucić palenie i zapobiegać rozwojowi raka płuca, oraz przekaże formularz z poradnictwem antynikotynowym.

Program realizowany ma być do końca 2024 roku. Pojawiają się informacje dotyczące ewentualnego przedłużenia czasu trwania programu. Ponadto realizowane są inne inicjatywy dotyczące badań przesiewowych w kierunku raka płuca.

Przykładem jest akcja badań przesiewowych z wykorzystaniem Mobilnego Centrum Niskodawkowej Tomografii Komputerowej, realizowanych w województwie lubelskim w ramach europejskiego projektu SOLACE (https://www.igichp.edu.pl/o-instytucie/projekty-ue/solace/).

Zachęcam zatem do śledzenia informacji na stronach internetowych Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego (https://www.pzh.gov.pl/).

Ankieta kwalifikująca do badania:

Lista ośrodków wykonujących badanie w ramach "Programu badań w kierunku wykrywania raka płuca":

Województwo Dolnośląskie

Województwo Kujawsko-Pomorskie

Województwo Lubelskie

Województwo Lubuskie

Województwo Łódzkie

Województwo Małopolskie

Województwo Podkarpackie

Województwo Warmińsko-Mazurskie

Województwo Zachodniopomorskie

Zneutralizuj chemię z pożywienia i odzyskaj zdrowie

47 zł

Do koszyka

Krem do twarzy z płatkami owsianymi i anyżem - 50 ml

30 zł

Do koszyka

Indywidualna konsultacja dietetyczna

249 zł

Do koszyka