Diagnostyka cukrzycy - glikemia na czczo, hemoglobina glikowana, OGTT
Rozpoznanie cukrzycy możliwe jest dzięki wykonaniu odpowiednich badań krwi. Ponieważ cukrzyca typu 2 rozwija się stopniowo przez wiele lat, możliwe jest jej zdiagnozowanie na wczesnym etapie insulinooporności, stanu przedcukrzycowego lub wówczas, gdy pojawia się pełnoobjawowa cukrzyca. Jakie badania na cukrzycę należy wykonać?
Podstawowym badaniem umożliwiającym ocenę gospodarki węglowodanowej jest oznaczenie poziomu glukozy we krwi. Już dwukrotne wykonanie takiego badania wystarczy do tego, aby zdiagnozować cukrzycę.
Inne badania to m.in. glikemia przygodna, poziom hemoglobiny glikowanej, doustny test tolerancji glukozy. Rozpocznę od przedstawienia diagnostyki w kierunku cukrzycy, a na koniec wspomnę jeszcze o tym, jakie badania warto wykonać w kierunku insulinooporności, poprzedzającej cukrzycę typu 2.
Badania w kierunku cukrzycy
Cukrzyca może być zdiagnozowana na drodze badania poziomu glukozy na czczo oraz w oparciu o doustny test tolerancji glukozy. Pojawiła się ponadto możliwość rozpoznania choroby dzięki takim badaniom jak poziom hemoglobiny glikowanej czy glikemia przygodna. Najnowsze kryteria diagnostyczne cukrzycy uwzględniają zatem te parametry.
Oznaczenie poziomu glukozy na czczo, glikemii przygodnej czy hemoglobiny glikowanej można wykonać profilaktycznie, w ramach regularnych badań kontrolnych. Dobrze jest oznaczyć poziom glukozy minimum raz w roku.
Wskazaniem do badania glukozy we krwi jest podejrzenie cukrzycy, które nasunąć może występowanie następujących objawów:
- wzmożone pragnienie
- zwiększenie objętości wydalanego moczu, także nocą
- świąd skóry
- częstsze występowanie infekcji, głównie układu moczowo-płciowego
- senność i przewlekłe zmęczenie
- nagła zmiana masy ciała
- bóle i zawroty głowy
- zaburzenia widzenia
- problemy z pamięcią i koncentracją
- napady głodu
Ponadto takie badania wykonywane są w ramach kontroli glikemii u osób ze zdiagnozowaną cukrzycą.
Glikemia na czczo
Rozpoznanie cukrzycy możliwe jest dzięki wykonaniu prostego badania krwi — poziomu glukozy na czczo. Aby wynik badania był wiarygodny, konieczne jest odpowiednie przygotowanie do badania. Należy pamiętać o następujących kwestiach:
- badanie wykonywane jest na czczo, czyli minimum 10-12 godzin od ostatniego posiłku spożytego w dniu poprzedzającym pobranie krwi
- przed badaniem dopuszczalne jest wypicie pół szklanki wody
- należy zadbać o kilkunastominutowy odpoczynek w pozycji siedzącej przed pobraniem krwi
- w dniu poprzedzającym badanie odradzane jest spożywanie alkoholu, a także intensywny wysiłek fizyczny
Interpretacja badania glukozy na czczo jest następująca:
wynik prawidłowy 70-99 mg/dl (3,9-5,5 mmol/)
stan przedcukrzycowy 100-125 mg/dl ( 5,6-6,9 mmol/l)
cukrzyca powyżej 126 mg/ dl (7 mmol/l) w co najmniej dwóch pomiarach.
Glikemia przygodna
W ostatnich latach coraz częściej wskazuje się na możliwość rozpoznania cukrzycy na podstawie wyniku pomiaru glikemii przygodnej. Jest to pomiar dokonywany w dowolnej porze dnia, bez względu na czas, jaki upłynął od ostatniego posiłku. Brak jest konieczności przygotowania do tego badania.
Wówczas za punkt odcięcia uznaje się wartość powyżej 200 mg/dl, z towarzyszącymi objawami hiperglikemii. Oznacza to, że uzyskanie wyniku glikemii przygodnej wyższego niż 200 mg/dl i jednoczesne występowanie objawów cukrzycy jest wystarczające do tego, aby zdiagnozować tę chorobę.
Hemoglobina glikowana
Kolejne badanie, które od stosunkowo niedawna jest wykorzystywane w procesie diagnozowania cukrzycy to hemoglobina glikowana. Określa ona, jaki odsetek hemoglobiny obecnej w krwinkach czerwonych został zmieniony pod wpływem zjawiska glikacji, towarzyszącego zbyt wysokiemu poziomowi glukozy. Średni czas przeżycia krwinek czerwonych w krwiobiegu to około 3 miesięcy, zatem badanie poziom hemoglobiny glikowanej pozwala oszacować uśrednioną wartość glikemii w ciągu tego okresu.
Brak jest wytycznych dotyczących przygotowania do badania, można je wykonać o dowolnej porze dnia.
Występowanie cukrzycy może sugerować poziom hemoglobiny glikowanej przekraczający 6,5%.
Doustny test tolerancji glukozy OGTT
Doustny test tolerancji glukozy OGTT, czyli krzywa cukrowa to badanie pozwalające na bardzo dokładną ocenę gospodarki węglowodanowej. Badanie polega na oznaczeniu poziomu glukozy na czczo oraz w 60 i 120 minucie po wypiciu 75 g glukozy. Aby uzyskać wiarygodny wynik badania, należy pamiętać o kilku zasadach:
- należy wdrożyć zalecenia, które dotyczą przygotowania do badania glikemii na czczo (opisane powyżej)
- po pobraniu próbki na czczo należy rozpuścić 75 g glukozy w 300 ml wody
- roztwór powinien być wypity w ciągu 5 minut
- należy unikać popijania roztworu jakimkolwiek płynem
- zwymiotowanie czy wyplucie/ wylanie choćby części roztworu przyczyni się do uzyskania zafałszowanego wyniku, zatem jest wskazaniem do powtórzenia testu w innym dniu
- po wypiciu glukozy należy oczekiwać na pobranie próbek krwi w pozycji siedzącej, unikając jakiejkolwiek aktywności fizycznej (w tym spacerowania)
Interpretacja doustnego testu tolerancji glukozy jest następująca:
glukoza na czczo:
70-99 mg/ml wynik prawidłowy
100-125 mg/dl nieprawidłowa glikemia na czczo
od 126 mg/dl wzwyż cukrzyca
glukoza po 2 godzinach:
<140 mg/dl wynik prawidłowy
140-200 mg/dl nieprawidłowa tolerancja glukozy
od 200 mg/dl wzwyż cukrzyca.
Zawsze zachęcam do wykonania krzywej glukozowo-insulinowej zamiast krzywej glukozowej. Takie rozszerzone badanie umożliwia ocenę poziomu zarówno glukozy, jak i insuliny, dając szczegółowy wgląd w to, jak trzustka reaguje na spożycie cukru.
Jeśli chodzi o interpretację takiego badania, brak jest ścisłych norm dotyczących poziomu insuliny w 60 i 120 minucie testu. Wspomina się, że optymalny poziom hormonu godzinę po wypiciu glukozy powinien być niższy niż 50 mU/ml, a po 2 godzinach - 30 mU/ml.
Podsumowując — kryteria rozpoznania cukrzycy są następujące:
| poziom glukozy na czczo większy lub równy niż 7 mmol/l (126 mg/dl), wykazany w dwóch pomiarach wykonanych w innych dniach |
| poziom glikemii przygodnej równy lub przekraczający 11,1 mmol/l (200 mg/dl), występujący z objawami cukrzycy |
| poziom glukozy w 120 minucie testu OGTT równy lub przekraczający 11,1 mmol/l (200 mg/dl) |
| poziom hemoglobiny glikowanej równy lub większy niż 6,5% |
Spełnienie choć jednego z wymienionych kryteriów stanowi podstawę do rozpoznania cukrzycy.
Badania w kierunku insulinooporności
Na długo przed rozwojem pełnoobjawowej cukrzycy typu 2 pojawia się insulinooporność, a następnie stan przedcukrzycowy. Wykonując regularne badania kontrolne, można zdiagnozować te zaburzenia na jak najwcześniejszym etapie.
Insulinooporność to obniżona wrażliwość komórek na działanie insuliny. Długotrwałe poddawanie komórek działaniu podwyższonego poziomu tego hormonu sprawia, że komórki są coraz mniej wrażliwe na jego działanie. Wówczas niemożliwe jest wykorzystanie glukozy jako źródła energii dla komórek.
Prowadzi to do wystąpienia hiperglikemii, czyli zbyt wysokiego poziomu glukozy we krwi. Jest to swoisty paradoks, gdyż trzustka wydziela wówczas coraz więcej hormonu insuliny, który ma za zadanie obniżać poziom glukozy — ale mimo to hiperglikemia się nasila.
Szybkie zdiagnozowanie insulinooporności pozwala na jej wycofanie i zapobiegnięcie rozwojowi cukrzycy. Jak bada się insulinooporność?
Podstawowe badanie pozwalające ocenić gospodarkę węglowodanową to poziom glukozy i insuliny na czczo. Wartości prawidłowe to odpowiednio 70-99 mg/dl, czyli 3,9-5,5 mmol/l dla glukozy oraz poniżej 10 mIU/ml dla insuliny. U osób z insulinoopornością obydwa parametry mogą mieścić się w przedziale wartości prawidłowych lub glukoza jest prawidłowa, a insulina — nieznacznie podwyższona.
Dochodzi jednak do zaburzenia ich wzajemnych proporcji. Z czasem wydzielanie coraz większych ilości insuliny przez trzustkę jest niewystarczające do utrzymania prawidłowego poziomu glukozy i wówczas hiperinsulinemii towarzyszy hiperglikemia — i mówimy wówczas o stanie przedcukrzycowym.
Ponieważ samo oznaczenie poziomu glukozy i insuliny we krwi może być niewystarczające, aby zdiagnozować insulinooporność, opracowano badanie oceniające wzajemny stosunek glukozy i insuliny. Mowa o wskaźniku insulinooporności HOMA. Jego wartość można obliczyć z następującego wzoru:
HOMA = (insulina na czczo w mIU/ml x glukoza na czczo w mmol/l) / 22,5
Laboratoria oferują oznaczenie glukozy i insuliny z jednoczesnym oszacowaniem wartości HOMA, ponadto w Internecie dostępne są odpowiednie kalkulatory. Insulinooporność rozpoznawana jest wówczas, gdy wskaźnik przyjmuje wartości od 2 do 2,5 wzwyż (w zależności od źródeł naukowych).
Pobierz darmowego e-booka o diecie śródziemnomorskiej:
Komentarze0Dodaj komentarz