Badanie żelaza to za mało, oznacz jeszcze ferrytynę

Marek Skoczylas

Żelazo to jeden z najważniejszych pierwiastków niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. W celu oszacowania, czy doszło do niedoboru tego pierwiastka, oznaczany jest poziom żelaza i morfologia krwi.

Obniżony poziom żelaza czy spadek poziomu krwinek czerwonych lub hemoglobiny wskazują na niedobór żelaza i rozwijającą się na jego podłożu anemię. Niekiedy jednak poziom żelaza i morfologia są prawidłowe, a pomimo to obecne są takie objawy anemii jak osłabienie i senność, bladość skóry, pogorszenie kondycji skóry, włosów czy paznokci oraz zawroty i bóle głowy.

Dlatego zawsze warto oznaczyć jeszcze jeden parametr — ferrytynę. Jest to białko odpowiedzialne za wiązanie i magazynowanie żelaza. Wolne żelazo jest bardzo reaktywnym pierwiastkiem i mogłoby być toksyczne dla organizmu, dlatego musi być związane z białkiem — i to jest rola ferrytyny..

Ferrytyna stanowi najczulszy wskaźnik poziomu żelaza w organizmie i pozwala wykryć niedobór żelaza nawet wtedy, gdy jego poziom we krwi jest jeszcze prawidłowy, ale zubożają się jego tkankowe zapasy.

Prawidłowe wartości ferrytyny powinny mieścić się w przedziale 15-200 mikrogramów/l u kobiet oraz 30-300 mikrogramów o mężczyzn. Oczywiście są to wartości uśrednione i mogą różnić się w zależności od laboratorium, w którym wykonywane jest badanie. Oznaczenia poziomu ferrytyny dokonuje się z próbki krwi żylnej, pobranej na czczo.

Jak interpretować wyniki badania? Niski poziom ferrytyny świadczy o zubożeniu ustrojowych zapasów żelaza, nawet wówczas, gdy poziom pierwiastka we krwi jest prawidłowy. Jest to moment, gdy zapewniona zostaje jeszcze prawidłowa synteza krwinek czerwonych, ale dzieje się to kosztem malejących depozytów żelaza w wątrobie i szpiku kostnym.

Przyczyny obniżonego poziomu ferrytyny, czyli czynniki sprzyjające obniżaniu poziomu żelaza we krwi to:

zbyt niskie spożycie żelaza,
infekcja Helicobacter pylori,
zakażenia pasożytnicze,
zapalenie błony śluzowej żołądka,
wrzody żołądka,
obfite krwawienia miesięczne.

Co robić w takiej sytuacji? Nawet jeśli poziom żelaza jest prawidłowy, należy potraktować zbyt niski poziom ferrytyny jako stan niedoboru żelaza. Wówczas zalecane jest zwiększenie spożycia naturalnych źródeł żelaza, takich jak zielone liście warzyw, zakwas z buraków, ryby, orzechy czy sok z pokrzywy.

Ponadto można sięgnąć po suplementy z żelazem. Ponieważ witamina C zwiększa przyswajalność żelaza, warto spożywać źródła tego pierwiastka łącznie z tą witaminą.

Przyjrzyjmy się jeszcze sytuacji odwrotnej, gdy poziom żelaza jest zbyt wysoki. Oczywistą przyczyną jest nadmiar żelaza, np. w efekcie długotrwałej suplementacji wyższych dawek tego pierwiastka lub wrodzonej hemochromatozy.

Jednak niektóre osoby mają prawidłowy lub dość niski poziom żelaza, a mimo to ferrytyna jest za wysoka. Można to łatwo wyjaśnić — ferrytyna to białko ostrej fazy, zatem wzrost poziomu towarzyszy rozmaitym infekcjom czy stanom zapalnym. Więcej o zaskakujących przyczynach stanu zapalnego można dowiedzieć się z tego nagrania: