Koenzym Q10 - znaczenie w leczeniu chorób, działanie i zastosowanie

Koenzym Q10 jest kluczowy dla produkcji energii w komórkach i działa jako przeciwutleniacz, chroniąc organizm przed uszkodzeniami spowodowanymi przez wolne rodniki. Nazywa się go „wszechobecnym”, ponieważ występuje we wszystkich komórkach naszego ciała. Po 40. roku życia ryzyko niedoboru koenzymu Q10 rośnie, ponieważ organizm traci zdolność do jego produkcji i wchłaniania z pożywienia.

Kilka czynników może powodować spadek poziomu koenzymu Q10 w organizmie: wiek, niewystarczająca ilość w diecie, stres oraz infekcje. Należy tutaj również wspomnieć schorzenia, takie jak choroby serca, nowotwory, cukrzyca oraz choroby neurodegeneracyjne, w tym choroba Parkinsona i Alzheimera, które mogą prowadzić do obniżenia poziomu koenzymu Q10.

Niskiemu poziomowi koenzymu Q10 w organizmie mogą towarzyszyć następujące objawy:

• przewlekłe zmęczenie
• bóle głowy
• częstsze występowanie infekcji
• brak apetytu
• zaburzenia gospodarki lipidowej
• większa podatność na stres

Koenzym Q10 jest naturalnie obecny w wielu produktach spożywczych — jego najwyższe stężenia znajdują się w czerwonym mięsie, podrobach, rybach jak i w nasionach strączkowych, nasionach, jajach, kiełkach pszenicy. Ocenia się, że nasze dziennie spożycie koenzymu Q10 wynosi około 10 mg, a zalecana dzienna dawka wynosi 100 mg dziennie. Sama dieta to za mało, aby pokryć dzienne zapotrzebowanie organizmu na ten związek. 

Doskonałym źródłem koenzymu Q10 są także suplementy diety. Koenzym Q10 występuje w organizmie w dwóch postaciach — utlenionej, określanej jako ubichinon oraz zredukowanej, którą określa się jako ubichinol. W zależności od zapotrzebowania organizmu te formy chemiczne koenzymu Q10 mogą przekształcać się jedna w drugą.

Ubichinon reguluje metabolizm energetyczny komórki, wpływając na syntezę związku wysokoenergetycznego ATP. Z kolei ubichinol jest skutecznym antyoksydantem, neutralizującym wolne rodniki. Bez względu na zastosowaną w suplementacji postać koenzymu Q10, w organizmie dochodzi do przekształcania go do takiej postaci, jaka jest aktualnie potrzebna. Zatem można z powodzeniem suplementować koenzym Q10 w dowolnej postaci.

Najważniejsze korzyści z suplementacji koenzymu Q10:

Poprawa zdrowia serca

Koenzym Q10 może mieć pozytywny wpływ na zdrowie serca. Badania pokazują, że może pomóc obniżyć poziom białka C-reaktywnego (CRP), które jest markerem stanu zapalnego i może wskazywać na ryzyko chorób serca.

W jednym z badań osoby z chorobą serca, które przyjmowały koenzym Q10 przez 12 tygodni, doświadczyły spadku poziomu CRP — dawki koenzymu wynosiły od 30 mg do 300 mg dziennie, z medianą dawki wynoszącą 175 mg dziennie​ (MDPI)​.

Korzystny wpływ koenzymu Q10 na układ sercowo-naczyniowy wynika także z możliwości normalizowania wartości ciśnienia tętniczego, a także parametrów lipidowych krwi. A to jak wiadomo, przekłada się na zmniejszenie ryzyka rozwoju miażdżycy, zawału serca czy choroby niedokrwiennej.

Dodatkowo koenzym może chronić serce przed uszkodzeniami spowodowanymi przez niektóre leki chemioterapeutyczne, takie jak doksorubicyna.

Poprawa płodności

Badania wykazały związek między suplementacją koenzymu a płodnością zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. 

Wpływ koenzymu Q10 na płodność kobiet:

• Niedobór koenzymu Q10 może prowadzić do zaburzeń jakości jajeczek, a w konsekwencji do zaburzeń płodności,
• Może zwiększyć szansę na zajście w ciążę i poprawić jakość zarodka, zwłaszcza u kobiet po 35. roku życia,
• Może mieć korzystny wpływ na kobiety z PCOS, poprawiając insulinooporność i poziom hormonów, co w efekcie wspomaga płodność.

Wpływ koenzymu Q10 na płodność mężczyzn:

• Suplementacja koenzymem Q10 powoduje poprawę fragmentacji DNA, stężenia plemników, liczby plemników i ich ruchliwości, co jest kluczowym czynnikiem wpływającym na płodność u mężczyzn,
• Suplementacja w zakresie dawek 200–300 mg/dobę jest skuteczniejsza w poprawie parametrów plemników w porównaniu do pozyskiwania koenzymu Q10 wyłącznie ze źródeł spożywczych.

Migreny

Koenzym Q10 może pomóc w leczeniu migreny na kilka sposobów:

• Jest kluczowy dla produkcji energii w komórkach. Migreny mogą być związane z niedoborem energii w komórkach mózgowych. Jego suplementacja może zwiększyć poziom energii komórkowej, co może zmniejszyć częstotliwość i nasilenie ataków migreny.
• Może mieć działanie przeciwzapalne, co może pomóc w łagodzeniu bólu migrenowego, który często wiąże się z reakcjami zapalnymi w organizmie.
• Jest ważnym składnikiem mitochondriów, które są „elektrowniami” komórkowi. Poprawa funkcjonowania mitochondriów może wpłynąć na zmniejszenie migreny, szczególnie u osób z zaburzeniami mitochondrialnymi.
• Może pomóc w ochronie komórek nerwowych przed uszkodzeniem i stresem oksydacyjnym, które mogą przyczyniać się do migreny.

O tym, jak istotny wpływ na łagodzenie migren ma koenzym Q10 świadczą wyniki jednego z badań klinicznych. Porównano w nim efektywność stosowania leków przeciwmigrenowych oraz kombinacji tych leków z koenzymem Q10 w dawce 100 mg dziennie. Wykazano, że dodatek koenzymu Q10 pozwala zmniejszyć zauważalnie liczbę epizodów migrenowych, a także zredukować nasilenie bólu. 

Insulinooporność i cukrzyca

Koenzym Q10 to związek, który skutecznie reguluje gospodarkę węglowodanowo-insulinową. Wśród korzyści wynikających z suplementowania koenzymu Q10 można wymienić redukcję poziomu glukozy na czczo oraz insuliny na czczo, zmniejszenie wartości hemoglobiny glikowanej (informującej o średnim poziomie glikemii z ostatnich 3 miesięcy), a także poprawę insulinowrażliwości.

Taka właściwość koenzymu Q10 wykorzystywana jest także w celu wspomagania leczenia zespołu policystycznych jajników. Temu zaburzeniu często towarzyszy insulinooporność. 

Warto wspomnieć o jeszcze jednym aspekcie suplementacji koenzymu Q10. Jest to związek mogący redukować objawy neuropatii, czyli jednego z poważnych powikłań cukrzycy. Dawka 400 mg dziennie może redukować takie uciążliwe objawy jak pieczenie, mrowienie, ból.

Wspomaganie odporności, łagodzenie stanów zapalnych

Q10 może obniżać poziom cytokin prozapalnych, ułatwiając tłumienie ostrych i przewlekłych stanów zapalnych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów czy fibromialgia. Suplementacja koenzymu Q10 przekłada się na zmniejszenie poziomu markerów stanu zapalnego. Ponadto związek ten wspomaga leczenie rozmaitych infekcji wirusowych, w tym zakażenia wirusem HIV.

Starzenie się skóry

Koenzym Q10 jest często wykorzystywany w kosmetologii, stanowi składnik kremów odmładzających. I jest ku temu solidne uzasadnienie — związek ten wykazuje niezwykle korzystny wpływ na kondycję skóry. W celu spowolnienia procesów starzenia się skóry można stosować zarówno kosmetyki, jak i suplementy zawierające koenzym Q10.

Wykazano, iż taka suplementacja pozwala na zmniejszenie widoczności zmarszczek oraz poprawę jakości skóry. Takie działanie koenzymu Q10 wynika zapewne z działania ochronnego tego związku przed działaniem wolnych rodników. 

Zredukowanie działań niepożądanych statyn

Przewlekłemu stosowaniu statyn towarzyszy ryzyko pojawienia się takich działań niepożądanych jak przewlekłe zmęczenie, bóle mięśniowe, a nawet uszkodzenie mięśni. Jednoczesne suplementowanie koenzymu Q10 może zredukować to ryzyko. Wyjaśnienie tego fenomenu jest bardzo proste — podczas zażywania statyn spada poziom koenzymu Q10 w organizmie, a jednoczesne dostarczenie tego związku z zewnątrz minimalizuje ryzyko dysfunkcji mięśni.

Ponadto wspomnieć należy o wpływie koenzymu Q10 na przebieg stłuszczenia wątroby. Koenzym może łagodzić stan zapalny towarzyszący stłuszczeniu narządu, a dodatkowo redukuje poziom enzymów wątrobowych we krwi. Z kolei wpływ koenzymu Q10 na nerki sprowadza się do redukcji poziomu kreatyniny w przebiegu przewlekłej niewydolności nerek.

Koenzym Q10 jest związkiem rozpuszczalnym w tłuszczach, natomiast jego wchłanianie jest powolne oraz ograniczone, kiedy stosowany jest na pusty żołądek. Dlatego zaleca się jego stosowanie wraz z posiłkiem, a w szczególności wraz z posiłkiem, w którym znajduje się tłuszcz, ponieważ jak wykazano w badaniach, tłuszcz potrafi trzykrotnie przyspieszyć wchłanianie koenzymu Q10.

Stosując koenzym Q10 należy pamiętać o możliwych interakcjach z lekami, a zwłaszcza z warfaryną, ale także lekami na nadciśnienie, lekami obniżającymi poziom glukozy we krwi, a także teofiliną. Trzeba pamiętać także o tym, by odstawić suplementację koenzymu Q10 na 2 tygodnie przed planowanym zabiegiem chirurgicznym, ponieważ koenzym Q10 może wpływać na zmianę ciśnienia krwi podczas i po operacji.

Badania naukowe: 

https://journals.lww.com/ijom/fulltext/2018/09000/effect_of_coenzyme_q10_supplementation_on_serum_of.78.aspx

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27670440/