Czy nadmiar fruktozy prowadzi do stłuszczenia wątroby? Poznaj fakty.

Marek Skoczylas

Stłuszczenie wątroby to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń pracy tego narządu. Przed długi czas przebiega bezobjawowo, często jest diagnozowane przypadkowo podczas wykonania USG wątroby.

Taka kumulacja tłuszczu w miąższu wątroby generuje stan zapalny i w istotny sposób zakłóca funkcjonowanie narządu. Kto jest szczególnie narażony na rozwój stłuszczenia wątroby?

Czym jest stłuszczenie wątroby?

Stłuszczenie wątroby to odkładanie się nadmiernych ilości tłuszczu w hepatocytach, czyli komórkach wątrobowych. Prowadzi to do szeregu niekorzystnych zmian w narządzie. Przede wszystkim — pojawia się stan zapalny wątroby, a to w dłuższej perspektywie czasu może prowadzić do zwłóknienia wątroby i marskości.

Podstawowy podział stłuszczenia obejmuje postać alkoholową i niealkoholową. Alkoholowe stłuszczenie wątroby wynika z nasilonego spożywania alkoholu. Jest on metabolizowany w wątrobie i zaburza funkcje narządu, generując zaburzenia metaboliczne sprzyjające kumulowaniu tłuszczu.

Z kolei podłoże niealkoholowego stłuszczenia wątroby jest bardziej złożone i może obejmować niewłaściwy model żywienia, nadmierną masę ciała oraz współtowarzyszenie rozmaitych schorzeń.

Fruktoza a stłuszczenie wątroby

Stłuszczenie wątroby kojarzy się wielu osobom z dietą bogatą w tłuszcze. Teoretycznie taki związek przyczynowo-skutkowy jest dość logiczny gdy spożywamy dużo tłuszczów, wówczas ich nadmiar odkłada się w wątrobie. Jednak w rzeczywistości głównym winowajcą jest dieta bogata w węglowodany, ze szczególnym uwzględnieniem jednego z nich — fruktozy.

Fruktoza to cukier prosty — podobnie jak glukoza i na tym kończą się podobieństwa.

Różnice dotyczą przede wszystkim innej ścieżki metabolicznej w organizmie, co czyni z fruktozy związek wybitnie sprzyjający kumulowaniu się tłuszczu w wątrobie. Fakt ten może być dla wielu osób zaskakujący, gdyż fruktoza uznawana jest za zdrowy cukier.

Po pierwsze — jest to cukier owocowy, czyli naturalny węglowodan obecny w owocach. Po drugie — posiada niski indeks glikemiczny, wynoszący zaledwie 16, co oznacza, że po jej spożyciu dochodzi do niewielkiego wzrostu poziomu glukozy we krwi.

I po trzecie — fruktoza wykazuje odmienny niż glukoza tor metaboliczny. Glukoza stanowi łatwo dostępne źródło energii dla wszystkich komórek ciała. W przypadku fruktozy brak jest możliwości wykorzystania jej jako cukru dostarczającego energii.

Co zatem dzieje się z nią w organizmie? Bezpośrednio z żołądka dociera ona do wątroby, gdzie przekształcana jest do kwasów tłuszczowych. Oznacza to, że wysokiemu spożyciu fruktozy towarzyszy ryzyko stłuszczenia tego narządu.

Za stłuszczenie wątroby odpowiada zatem specyficzny szlak metaboliczny fruktozy. Istotne znaczenie ma także kilka innych mechanizmów z udziałem tego cukru.

Okazuje się bowiem, że fruktoza — w przeciwieństwie do glukozy — pozostaje bez wpływu na ośrodek sytości. Po spożyciu glukozy uwalniana jest energia, co stanowi jasny sygnał dla ośrodka sytości, świadczący o najedzeniu się.

W przypadku fruktozy dochodzi natomiast do pobudzenia ośrodka głodu, gdyż w przebiegu przemian metabolicznych fruktozy obserwowany jest spadek poziom wysokoenergetycznych związków.

Spożywaniu produktów bogatych w duże ilości fruktozy towarzyszy zatem nasilenie głodu i częstsze sięganie po przekąski, np. wysokoprzetworzone produkty, które znów stanowią źródło fruktozy i w ten sposób napędza się mechanizm błędnego koła. Finalnie zwiększa się ryzyko stłuszczenia wątroby.

Warto wspomnieć jeszcze, że fruktoza może zwiększać przepuszczalność jelit, co także sprzyja rozwojowi stłuszczenia wątroby.

Fruktoza jest znacznie bardziej reaktywna niż glukoza, przez co wybitnie sprzyja powstawaniu końcowych produktów glikacji. Przez to jej spożycie może prowadzić do rozwoju powikłań charakterystycznych dla cukrzycy. Zatem mimo że fruktoza pozostaje bez wpływu na wydzielanie insuliny i wzrost glikemii we krwi, może być równie niebezpieczna co glukoza.

Konsekwencją stłuszczenia wątroby jest zaburzenie pracy tego narządu. Ponadto zwiększa się ryzyko rozwoju insulinooporności i zaburzeń lipidowych krwi, co przekłada się na wzrost ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego.

Dodatkowo fruktoza przyczynia się do nasilenia syntezy kwasu moczowego, co może prowadzić do rozwoju dny moczanowej, nadciśnienia czy choroby serca.

Powszechnie wiadomo, że naturalnym źródłem fruktozy są owoce i miód. Jednocześnie codzienne spożywanie owoców jest jednym z filarów zdrowego odżywiania. Czy owoce powodują stłuszczenie wątroby?

Spożywając owoce, dostarczamy organizmowi umiarkowanych ilości fruktozy, zatem ryzyko rozwoju stłuszczenia wątroby jest znikome. Poza tym owoce to skarbnica antyoksydantów, witamin oraz składników mineralnych.

Tym, co przyczyniło się wybitnie do rozwoju epidemii stłuszczenia wątroby, jest natomiast powszechna dostępność syropu glukozowo-fruktozowego.

Ten słodki dodatek stanowi tańszy zamiennik cukru i znaleźć można go w wielu produktach przetworzonych, takich jak słodycze, soki owocowe, słodzone napoje. I uwaga — dodatek ten gości także w niektórych produktach powszechnie uznawanych za zdrowe, takich jak jogurty, płatki zbożowe, produkty przeznaczone dla dzieci.

Co jeszcze powoduje stłuszczenie wątroby?

Wiadomo, że wysokie spożycie rafinowanych węglowodanów oraz fruktozy to jeden z najistotniejszych czynników sprzyjających kumulowaniu tłuszczu w miąższu wątroby. Kolejne warte wzmianki błędy dietetyczne to spożywanie produktów wysokoprzetworzonych, smażonych, bogatych w tłuszcze trans.

Niekorzystny wpływ na wątrobę ma ponadto stosowanie diety dostarczającej zbyt dużo kalorii i prowadzącej do przybierania na wadze. Szczególnie niebezpieczna jest tkanka tłuszczowa trzewna, zlokalizowana w jamie brzusznej i bezpośrednio otaczająca narządy.

Kolejne czynniki zwiększające ryzyko rozwoju stłuszczenia wątroby to:

insulinooporność lub cukrzyca
wirusowe zapalenie wątroby
nieswoiste choroby zapalne jelit
stosowanie niektórych leków (antybiotyki, cytostatyki, salicylany, warfaryna, estrogeny)
predyspozycje genetyczne
hiperlipidemie

O objawach sugerujących stłuszczenie wątroby opowiadam w tym odcinku:

Dodam jeszcze, że w celu oceny pracy wątroby konieczne jest oznaczenie we krwi prób wątrobowych (bilirubina, GGTP, fosfataza zasadowa, aminotransferaza alaninowa i aminotransferaza asparaginianowa). Ponadto konieczne jest wykonanie USG narządu.

Wcześnie zdiagnozowane stłuszczenie, niepowikłane zwłóknieniem miąższu wątroby jest w pełni odwracalne na drodze wprowadzenia odpowiednich modyfikacji w stylu życia, ze szczególnym uwzględnieniem modelu odżywiania.

Pobierz darmowego e-booka ze zdrowymi przepisami:

Proszę, wpisz adres e-mail, na który wyślę plik.

Wyrażam zgodę na przetwarzanie danych osobowych w celu otrzymania wiadomości

Dane będą przetwarzane przez Purelab Marek Skoczylas, ul. Reformacka 6, 35-026 Rzeszów zgodnie z ustawą o świadczeniu usług drogą elektroniczną oraz przepisami z zakresu ochrony danych osobowych w celu odpowiedzi na zadane pytanie, przesłanie materiałów informacyjnych, przekazania informacji o produktach i usługach lub przekazania informacji handlowej. Oświadczam, iż podanie przeze mnie danych osobowych jest dobrowolne oraz iż poinformowano mnie o prawie dostępu do moich danych osobowych, możliwości ich poprawiania oraz o prawie odwołania zgody w dowolnym momencie. Dane nie zostaną udostępnione podmiotom trzecim.

Pobieram