Czy nadmiar fruktozy prowadzi do stłuszczenia wątroby? Poznaj fakty.

Marek Skoczylas

Stłuszczenie wątroby kojarzy się wielu osobom z dietą bogatą w tłuszcze. Teoretycznie taki związek przyczynowo-skutkowy jest dość logiczny gdy spożywamy dużo tłuszczów, wówczas ich nadmiar odkłada się w wątrobie. Jednak w rzeczywistości głównym winowajcą jest dieta bogata w węglowodany, ze szczególnym uwzględnieniem jednego z nich - fruktozy.

Fruktoza to cukier prosty - podobnie jak glukoza i na tym kończą się podobieństwa.

Różnice dotyczą przede wszystkim innej ścieżki metabolicznej w organizmie, co czyni z fruktozy związek wybitnie sprzyjający kumulowaniu się tłuszczu w wątrobie. Fakt ten może być dla wielu osób zaskakujący, gdyż fruktoza uznawana jest za zdrowy cukier.

Po pierwsze - jest to cukier owocowy, czyli naturalny węglowodan obecny w owocach. Po drugie - posiada niski indeks glikemiczny, wynoszący zaledwie 16, co oznacza, że po jej spożyciu dochodzi do niewielkiego wzrostu poziomu glukozy we krwi.

I po trzecie - fruktoza wykazuje odmienny niż glukoza tor metaboliczny. Glukoza stanowi łatwo dostępne źródło energii dla wszystkich komórek ciała. W przypadku fruktozy brak jest możliwości wykorzystania jej jako cukru dostarczającego energii.

Co zatem dzieje się z nią w organizmie? Bezpośrednio z żołądka dociera ona do wątroby, gdzie przekształcana jest do kwasów tłuszczowych. Oznacza to, że wysokiemu spożyciu fruktozy towarzyszy ryzyko stłuszczenia tego narządu.

Za stłuszczenie wątroby odpowiada zatem specyficzny szlak metaboliczny fruktozy. Istotne znaczenie ma także kilka innych mechanizmów z udziałem tego cukru.

Okazuje się bowiem, że fruktoza — w przeciwieństwie do glukozy — pozostaje bez wpływu na ośrodek sytości. Po spożyciu glukozy uwalniana jest energia, co stanowi jasny sygnał dla ośrodka sytości, świadczący o najedzeniu się.

W przypadku fruktozy dochodzi natomiast do pobudzenia ośrodka głodu, gdyż w przebiegu przemian metabolicznych fruktozy obserwowany jest spadek poziom wysokoenergetycznych związków.

Spożywaniu produktów bogatych w duże ilości fruktozy towarzyszy zatem nasilenie głodu i częstsze sięganie po przekąski, np. wysokoprzetworzone produkty, które znów stanowią źródło fruktozy i w ten sposób napędza się mechanizm błędnego koła. Finalnie zwiększa się ryzyko stłuszczenia wątroby.

Warto wspomnieć jeszcze, że fruktoza może zwiększać przepuszczalność jelit, co także sprzyja rozwojowi stłuszczenia wątroby.

Fruktoza jest znacznie bardziej reaktywna niż glukoza, przez co wybitnie sprzyja powstawaniu końcowych produktów glikacji. Przez to jej spożycie może prowadzić do rozwoju powikłań charakterystycznych dla cukrzycy. Zatem pomimo tego, że fruktoza pozostaje bez wpływu na wydzielanie insuliny i wzrost glikemii we krwi, może być równie niebezpieczna co glukoza.

Konsekwencją stłuszczenia wątroby jest zaburzenie pracy tego narządu. Ponadto zwiększa się ryzyko rozwoju insulinooporności i zaburzeń lipidowych krwi, co przekłada się na wzrost ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Dodatkowo fruktoza przyczynia się do nasilenia syntezy kwasu moczowego, co może prowadzić do rozwoju dny moczanowej, nadciśnienia czy choroby serca.

Powszechnie wiadomo, że naturalnym źródłem fruktozy są owoce i miód. Jednocześnie codzienne spożywanie owoców jest jednym z filarów zdrowego odżywiania. Czy owoce powodują stłuszczenie wątroby?

Spożywając owoce, dostarczamy organizmowi umiarkowanych ilości fruktozy, zatem ryzyko rozwoju stłuszczenia wątroby jest znikome. Poza tym owoce to skarbnica antyoksydantów, witamin oraz składników mineralnych.

Tym, co przyczyniło się wybitnie do rozwoju epidemii stłuszczenia wątroby, jest natomiast powszechna dostępność syropu glukozowo-fruktozowego.

Ten słodki dodatek stanowi tańszy zamiennik cukru i znaleźć można go w wielu produktach przetworzonych, takich jak słodycze, soki owocowe, słodzone napoje. I uwaga- dodatek ten gości także w niektórych produktach powszechnie uznawanych za zdrowe, takich jak jogurty, płatki zbożowe, produkty przeznaczone dla dzieci.

O objawach sugerujących stłuszczenie wątroby opowiadam w tym odcinku:

Dodam jeszcze, że w celu oceny pracy wątroby konieczne jest oznaczenie we krwi prób wątrobowych (bilirubina, GGTP, fosfataza zasadowa, aminotransferaza alaninowa i aminotransferaza asparaginianowa). Ponadto konieczne jest wykonanie USG narządu.

Wcześnie zdiagnozowane stłuszczenie, niepowikłane zwłóknieniem miąższu wątroby jest w pełni odwracalne na drodze wprowadzenia odpowiednich modyfikacji w stylu życia, ze szczególnym uwzględnieniem modelu odżywiania.